Środowisko geograficzne Lewniowej

Bogdan Toboła

Środowisko geograficzne
Lewniowej

Wstęp

 

W ostatnich latach pojawia się wiele opracowań poświęconych różnym miejscowościom Małopolski. Są to prace dotyczące historii, zjawisk demograficznych, społecznych i gospodarczych, często na zamówienie lokalnych władz samorządowych.

W mojej pracy chciałem się skupić nad środowiskiem geograficznym małej wsi Lewniowej, w której pracuję blisko dwadzieścia lat jako nauczyciel w szkole podstawowej.

Chciałbym, aby niniejsze opracowanie pomogło w lepszym poznaniu najbliższego środowiska głównie w wymiarze geograficzno - przyrodniczym.

Materiały, z których skorzystano, w dużym zakresie pochodzą ze źródeł dostępnych w Urzędzie Gminy Gnojnik, ale oparłem się także na dostępnej literaturze i własnych obserwacjach.

Adresatem opracowania mogą być dzieci uczące się przyrody, jak również młodzież kontynuująca naukę w gimnazjum.

W zakresie treści, które zamieściłem, starałem się opisać te składniki środowiska, które mają największy wpływ na kształtowanie krajobrazu Lewniowej.

W poszczególnych rozdziałach zamieściłem charakterystykę geologiczną, rzeźbę powierzchni, opis gleb, wód i klimatu, jak również poruszyłem aspekt dotyczący stanu i ochrony świata roślinnego i zwierzęcego.

 

Położenie geograficzne i administracyjne

 

Lewniowa leży we wschodniej części województwa małopolskiego, w południowej części powiatu brzeskiego, na terenie gminy Gnojnik.

Współrzędne geograficzne miejscowości to 49° 53’ N oraz 20° 38’ E. Od północy Lewniowa sąsiaduje z Biesiadkami, od wschodu ze Złotą, na południu z Tworkową i Tymową, zaś od zachodu z Gnojnikiem i Gosprzydową.

Mejscowość ta leży pośrodku trójkąta wyznaczonego przez trzy ważne ośrodki miejskie Małopolski: Kraków, Tarnów i Nowy Sącz, a odległość od żadnego z nich nie przekracza kilkudziesięciu kilometrów. Okolice wsi były od dawna gęsto zasiedlone; już w średniowieczu biegły przez nie ważne szlaki handlowe, mające dziś swą kontynuację w postaci głównych osi komunikacyjnych regionu. W pobliżu biegnie na południe ważna droga krajowa prowadząca od Brzeska przez Czchów do Nowego Sącza. Biegł tędy, w górę Dunajca i Popradu średniowieczny szlak handlowy na Węgry.

Obecnie teren wsi stanowi obszar o powierzchni 6,3 km2, zamieszkuje ją 888 osób. Przeciętna gęstość zaludnienia wynosi 141 os./km2.

Wieś ma charakter rolniczy, a blisko połowa mieszkańców deklaruje jako główne źródło utrzymania pracę na roli. Gospodarstwa są nisko towarowe i bardzo rozdrobnione. Najwięcej z nich ma powierzchnię od 1 do 2 ha (49,7 %) oraz od 2 do 5 ha (47,8%). Obecnie jednak następuje dość szybka zmiana źródeł utrzymania, wiąże się to z rosnącym poziomem wykształcenia młodych ludzi, rozszerzeniem sieci usług i drobnej wytwórczości. Jednocześnie narasta problem bezrobocia we wszystkich grupach ludzi w wieku produkcyjnym. Istnieje tu dość duża skala zjawiska emigracji zarobkowej do państw Europy Zachodniej.

Zabudowa Lewniowej jest dość luźna, a rozkład miejscowości przypomina tzw. wielodróżnicę, cechującą się nieregularną zabudową i nieregularnym przebiegiem dróg. Wieś podzielona jest na szereg części, mających nazwy własne, które ułatwiają orientację w terenie. Zjawisko to ma genezę w tradycji, jak i historii miejscowości.

Wyróżnia się w Lewniowej następujące nazwy miejscowe:

  • Abramówka – pola należące kiedyś do Żyda Abrama (Abrahama),
  • Debrza – dawniej obszar łąk i ugorów,
  • Dolny Gościniec – obszar wsi wzdłuż drogi biegnącej w dolinie w jej południowej części,
  • Górny Gościniec – tereny położone wzdłuż głównej drogi wsi,
  • Granice – tereny przyległe do Gnojnika i Biesiadek,
  • Nadole – obszar na zboczu wzgórza opadającego w kierunku Złockiego Potoku,
  • Na Łąkach – łąki w dolinie na granicy Biesiadek, gdzie dawniej wypasano konie, obecnie są to ugory, trawy, częściowo koszone i wypasane,
  • Osicze – nazwa lasku, gdzie rosną topole i osiki,
  • Pańskie – pola należące kiedyś do dziedzica Skarżyńskiego,
  • Świerczyna – nazwa wywodzi się od zagajnika świerkowego,
  • Wichrowiec – rosnące na stromym zboczu krzaki targane wichrem,
  • Wieś – prawdopodobnie najstarsza część wsi, tutaj też znajdują się stanowiska archeologiczne dowodzące prawdziwości tej teorii,
  • Wojtalówka – niegdyś posiadłość jednego z bogatszych gospodarzy,
  • Zagórze – część wsi położona „za górą”.

Charakterystyka geologiczna regionu

 

Lewniowa leży na obszarze wielkiej jednostki regionalnej (megaregionu), czyli Karpat (wraz z Podkarpaciem) w prowincji zachodniokarpackiej. Cały megaregion karpacki zajmuje powierzchnię 580 tys. km2, przy czym na same Karpaty przypada około 210 tys. km2. W granicach Polski znajduje się około 35,7 tys. km2 (11,1% powierzchni kraju), z czego 16,1 tys. km2 obejmuje Podkarpacie, a 19,6 tys. km2 - Karpaty.

Według obowiązującej regionalizacji fizyczno-geograficznej Polski nasza miejscowość leży na obszarze:

  • podprowincji: Zewnętrznych Karpat Zachodnich
  • makroregionu: Pogórza Zachodniobeskidzkiego
  • mezoregionu: Pogórza Wiśnickiego
  • mikroregionu: Pogórza Lipnickiego i Wału Okocimskiego (wg K. Germana).

Lewniowa położona jest w północnej części Pogórza Wiśnickiego pomiędzy rzekami Uszwicą na zachodzie i Dunajcem na wschodzie. Pogórze Wiśnickie cechują wyrównane garby o wysokości 320 do 450 m n.p.m., ale miejscami przekraczają 500 m n.p.m., oraz szerokie i płaskie dna dolin. Rozciąga się ono od brzegu Karpat ograniczonego płaskim Przedgórzem Brzeskim, aż po Próg Czchowski i Beskid Wyspowy. W jego północnej części znajduje się zwarty płat średnich pogórzy i wzniesień Wału Okocimskiego, a na południu Płaskowyż Lipnicki, które poprzedzielane są ciągiem obniżeń – Kotliną Łopianowską i Obniżeniem Zakliczyńskim.

Ten fragment Pogórza Karpackiego leży w większości w obrębie struktur Karpat fliszowych – płaszczowiny śląskiej i podśląskiej (nazywanej też bocheńską). Pogórze kiedyś było płaskowyżem wypiętrzonym wskutek ruchów tektonicznych. Następnie w trzeciorzędzie wróciło przez wietrzenie i erozję wodną do stanu prawie równości. Tę niszczącą działalność przerwała inwazja lądolodu skandynawskiego, który dolinami rzek wtargnął na południe, sięgając wzniesień przedpola Beskidu Wyspowego, Progu Czchowskiego i grzbietu Brzanka - Liwocz. Podczas topnienia lądolodu spiętrzone wody rzek popłynęły prawdopodobnie na wschód a wiatr osadzał na stokach Pogórza warstwy lessu.

Podstawowym składnikiem skalnego Pogórza jest tzw. flisz karpacki. Jest to niejednorodna, krucha, łatwo rozsypująca się osadowa mieszanina: łupków, rogowców, glin i iłów, zlepieńców i piaskowców.

 

Rzeźba terenu

 

Ukształtowanie terenu na obszarze Lewniowej charakteryzuje się typowo pogórską rzeźbą, z szerokimi grzbietami wzniesień z zaokrąglonymi i spłaszczonymi szczytami oraz płaskodennymi dolinami, w dnie których płyną niewielkie potoki. Zasadnicza część wsi leży na dwóch wzgórzach o płaskich wierzchowinach biegnących wzdłuż kierunku północny zachód, południowy wschód. Pomiędzy nimi znajdują się dwie doliny o niewielkiej szerokości, opadające stopniowo w kierunku doliny Dunajca. Dna dolin znajdują się na wysokości 220 – 250 m n.p.m., zaś wysokość powierzchni wierzchowinowych osiąga 280 – 320 m n.p.m. Doliny są zamknięte od strony zachodniej co wymusza spływ wód do Dunajca. Stoki wzniesień są łagodne, tylko miejscami dość strome (zbocza wąwozów utworzonych przez strumienie spływające w kierunku głównych dolin).Ich nachylenie waha się od 2 do 15 stopni, przy różnicy poziomów między dnami dolin a szczytami wzniesień nie przekraczającej 80m.

 

Gleby – typ genetyczny i bonitacyjny

 

Gleby Lewniowej, jak i całego progu Pogórza Karpackiego, są mało zróżnicowane. Wynika to z dużej jednorodności podłoża macierzystego, a jest nim pokrywa utworów lessopodobnych znacznej miąższości oraz zwietrzelina fliszu. Właściwości tych utworów, w warunkach panującego w brzeżnej części Karpat klimatu, sprzyjały tworzeniu się gleb płowych i płowych opadowo-glejowych. Stanowią one około 80% pokrywy glebowej. Pozostałe to gleby brunatne, aluwialne i bielicowe.

Pod względem uziarnienia gleby te należą do utworów pyłowych. Zawierają niewielką ilość piasku (0,1-1,0 mm) – 10%, dużą ilość pyłu (0,02 – 0,1 mm) około 50-70 %, a także dużo iłu koloidalnego. Odczyn badanych gleb jest kwaśny (około 4,0 pH w glebach leśnych ) lub słabo kwaśny w glebach ornych (pH w granicach 5,9 – 6,1). Wyższe wartości pH (6,5-7,4) stwierdza się w warstwach ornych wapnowanych, gdzie występuje również węglan wapnia w ilościach 2-3 %. Zawartość substancji organicznych waha się w granicach od 0,5 do 1,6%.

Mamy więc w Lewniowej gleby powstałe ze zwietrzenia skał fliszu karpackiego, łupków i piaskowców o lepiszczu ilastym. Są one trudno przepuszczalne, zwięzłe, ciężkie w uprawie (pyłowe i lessopodobne głębokie i na glinie ). W dolinach potoków spotyka się mady średnie (pyłowo-ilaste)

Powierzchnia użytków rolnych w Lewniowej wynosi około 571 ha (około 90% powierzchni wsi), z czego na grunty orne przypada około 67% a na łąki i pastwiska 23%.

Na obszarze wsi przeważają gleby klasy IV, które stanowią blisko 84% powierzchni gruntów ornych, 5% tych gruntów stanowią gleby klasy III, pozostałe 11% gleby klasy V i VI. W większości gleby Lewniowej należą do żytnio-ziemniaczanych, zaś na niewielkich obszarach do gleb pszenno-buraczanych. W strukturze upraw dominują zboża, ziemniaki, rośliny pastewne; spotyka się też małe przydomowe sady oraz plantacje truskawek i krzewów jagodowych.

 

Cechy klimatu

 

Region Pogórza, w którym leży Lewniowa, charakteryzuje się klimatem o rosnących cechach kontynentalnych, przy dużym wpływie wysokości nad poziomem morza.

Średnia roczna temperatura powietrza wynosi około 6 – 7 °C. Najchłodniejszym miesiącem ze średnią temperaturą –1,8 °C. jest styczeń, zaś najcieplejszym lipiec 18,1 °C. Największe wahania temperatur (średnich i ekstremalnych) notuje się na wiosnę. Liczba dni z przymrozkami wynosi 80. Przymrozki nie występują od czerwca do końca drugiej dekady września. Okres wegetacji to około 215 dni (średnia dobowa powyżej 5 °C).

W dolinach występuje charakterystyczne zjawisko inwersji mrozowej, tworzące się podczas długotrwałej pogody wyżowej w zimie. To tłumaczy brak lub małą ilość drzew owocowych w tych rejonach miejscowości.

Opady atmosferyczne dla Lewniowej wynoszą w skali roku blisko 700 mm. W rocznym ich przebiegu można wyróżnić dwa okresy: pierwszy (X – III), w którym średni opad wynosi około 200 mm i drugi (IV – IX) o większej ilości tj. średnio około 500 mm. Największą ilością opadów odznaczają się miesiące wiosenno – letnie (V – VIII), w których stanowią one ponad 36% opadów rocznych Najobfitsze opady występują w czerwcu i lipcu, a najsuchsze miesiące to styczeń i luty. Znacznym opadom towarzyszą często burze deszczowe i gradowe. Grad w sierpniu 1999 r., wielkości kurzych jaj zniszczył większość poszyć dachowych ceramicznych i eternitowych, rozbił setki szyb w oknach i uszkodził wiele samochodów. Obfite opady deszczu w latach 1998 – 2001 powodowały lokalne podtopienia oraz wystąpienie z brzegów strumieni i potoków.

Cechą charakterystyczną zim na obszarze Pogórza Wiśnickiego jest występowanie okresów odwilży, powodujących zanikanie w tym czasie pokrywy śnieżnej, która wraz z nadejściem chłodów pojawia się ponownie. Średnia długość zalegania pokrywy śnieżnej ciągłej lub z przerwami wynosi zaledwie 43 dni, przy czym np. w 1994 r. okres ten wynosił 17 a w 1987 r. aż 70 dni. Także grubość pokrywy śnieżnej waha się w szerokich granicach (ponad 50 cm w 1996r., w innych latach od 10 do 50 cm).

W rozkładzie wiatrów przeważają te, które wieją z kierunków zachodnich i południowych. Okresy ciszy stanowią około 15% dni roku. Wiatry o największej sile występują w okresie wiosennym i jesiennym w czasie wędrówki niżów tworzących się nad Oceanem Atlantyckim. Odczuwalne są także w Lewniowej ciepłe podmuchy wiatru halnego z południa.

 

Stosunki wodne – wody powierzchniowe i podziemne

 

Obszar Lewniowej położony na terenie Pogórza Karpackiego charakteryzuje się małą zdolnością zatrzymywania i magazynowania wody przez skalne, fliszowe podłoże. Poziomy wodonośne tworzą się w trzeciorzędowych utworach fliszowych i pokrywach stokowych. W tych utworach zwierciadło wody zalega na poziomie od kilku do 20 m pod powierzchnią terenu, a jego wahania dochodzą do kilku metrów. Wydajność studni ujmujących wodę z tego poziomu sięga 2000 litrów/godz., a temperatura wody waha się od 8 °C do 9,5 °C. Wody te charakteryzują się dość niskim stopniem mineralizacji, zróżnicowaną twardością i odczynem (od lekko kwaśnego do obojętnego). Występują tu wody ze znaczną zawartością związków żelaza.

W pokrywach zwietrzelinowych o miąższości do kilku metrów, zalegających na stokach wzgórz, tworzą się (często tylko okresowo, z racji zasilania głównie wodami opadowymi i roztopowymi) niewielkie zbiorniki wodne.

Na tym terenie występują dość liczne źródła (przeciętnie 3/km2) powstałe wskutek rozcięcia poziomów wodonośnych. Ich wydajność jest niewielka i zwykle nie przekracza 0,3 l/s, a znaczna ich część funkcjonuje tylko okresowo, co stwarza problemy w okresach długotrwałej suszy.

Wody powierzchniowe stanowią zaledwie 0,17% obszaru miejscowości (1,07 ha).Są to głównie potoki płynące w dolinach i zmierzające zgodnie ze spadkiem terenu w kierunku Dunajca na południowy wschód. Odprowadzają one większość wody ze zboczy dolin. W czasie silnych opadów potoki silnie wzbierają powodując lokalne podtopienia dróg, łąk, i pól uprawnych, wyjątkowo zagrażają zabudowaniom (tak zdarzyło się w 1997 i 2001 r.). Ze względu na silne wylesienie gwałtowne opady deszczu i szybkie topnienie śniegu powodują zjawiska erozyjne spotęgowane zwłaszcza przy nieodpowiedniej uprawie roli. W niewielkiej części wsi, gdzie stoki nachylone są w kierunku zachodnim wody powierzchniowe odprowadzane są w dolinę Uszwicy.

Wody stojące to zaledwie kilka małych stawów oraz zbiornik przeciwpożarowy.

Flora i fauna – ochrona środowiska

 

Teren wsi wraz z całym obszarem gminy Gnojnik jest objęty ochroną prawną, gdyż znajduje się w południowej części Obszaru Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego. Teren Obszaru zajmuje powierzchnię 45210 ha, obejmując część Pogórza Wiśnickiego oraz Pogórza Wielickiego na zachód od Doliny Dunajca.

Charakterystyczną cechą szaty roślinnej jest tu znaczne zróżnicowanie zbiorowisk leśnych – od żyznych i kwaśnych buczyn i jedlin poprzez grądy, sosnowo – dębowe bory mieszane po bory świeże i acidofilne mszyste jedliny oraz różnego rodzaju zbiorowiska łęgowe. Północne obrzeże Obszaru stanowiące lessowy próg Karpacki oraz zbocze doliny Dunajca w części południowo – wschodniej bogate są w zbiorowiska kserotermiczne oraz ciepłolubne zespoły grądowe i zaroślowe. Najcenniejsze tego typu biocenozy znajdują się w pobliżu Lewniowej, w rezerwatach „Wielka Góra” w Złotej oraz „Wzgórze Melsztyńskie”. Ten ostatni obiekt przedstawia także dużą wartość historyczną ze względu na ruiny średniowiecznego zamku; tutaj również znajduje się cenny starodrzew sosnowy, uznany za pomnik przyrody.

 

Południowa część Obszaru w rejonie Iwkowej wyróżnia się obecnością dobrze zachowanych płatów buczyny karpackiej.

Flora chroniona Obszaru liczy 35 gatunków, w tym 25 podlegających ochronie całkowitej i 10 częściowej. Do najbardziej interesujących należy: pióropusznik strusi, buławnik wielkokwiatowy i mieczolistny, storczyk blady i purpurowy, dziewięćsił bezłodygowy, gółka długoostrogowa.

Wśród osobliwości przyrody nieożywionej zwracają uwagę liczne wychodnie i odsłonięcia skalne odpornych piaskowców w rejonie Czchowa, Łapanowa i Kamiennej, wąwóz skalny w Kamyku i kamienne koryto potoku w Zbydniowie.

Obszar Chronionego Krajobrazu Pogórza Wiśnickiego pełni także funkcję otuliny dla parków krajobrazowych: Żegocińskiego i Ciężkowicko–Rożnowskiego oraz Wiśnicko–Lipnickiego Parku Kulturowo – Krajobrazowego.

Na tym tle obszar Lewniowej odznacza się bardzo małą ilością lasów – jest ich tu zaledwie 39,4 ha ( 6,25% ogólnej powierzchni). Zachowały się tu skrawki buczyny, fragmenty lasów dębowo- grabowych oraz nad potokami łęgi wierzbowo – topolowe z domieszką olchy. Zbiorowiska tego typu nie mają jednak pierwotnego charakteru, gdyż cenniejsze gatunki zostały wytrzebione i zamienione przez drzewa o mniejszej wartości użytkowej.

Mimo małej powierzchni lasów skład gatunkowy w poszczególnych warstwach jest dość bogaty. W drzewostanie, obok wymienionych gatunków, występuje często sosna, świerk, brzoza, jesion, klon i jodła, czasami lipa drobnolistna (jedyny pomnik przyrody w Lewniowej). W warstwie krzewów występują: kruszyna pospolita, trzmielina pospolita, leszczyna, bez czarny i jarzębina. W runie można spotkać różnorodne gatunki grzybów, mchów i paproci, a z gatunków nasiennych: parzydło leśne, barwinek pospolity, chmiel zwyczajny, jeżynę popielicę, tojeść pospolitą, bluszczyka kurdybanka, bluszcz pospolity i wiele innych.

W zespołach łąkowych (szczególnie nie koszonych) występuje duże bogactwo traw, np. rajgras wyniosły, kostrzewa łąkowa, kupkówka pospolita a z roślin dwuliściennych najczęstsze są: koniczyna łąkowa i biała, złocień właściwy, różne gatunki jaskrów, pięciornik gęsi, stokrotka polna, mniszek lekarski, chaber łąkowy, babka lancetowata i szerokolistna. Skład florystyczny łąk koszonych jest silnie zmieniony przez działalność człowieka.

Stosunkowo mała ilość lasów i innych naturalnych środowisk nie sprzyja występowaniu bogatego świata fauny. Dotyczy to głównie ssaków i ptaków, które w większości nie znajdują tu dobrych warunków do zakładania gniazd, osiedlania i żerowania. Spośród większych ssaków można spotkać tu lisy, które czynią pewne szkody ludziom „podkradając” drób i roznosząc wściekliznę. Polami i łąkami przemykają czasami sarny, występują także zające szaraki, jeże a w glebie bytują krety (często tępione przez rolników ). Czasem można spostrzec zwinne łasice a sporadycznie nawet gronostaja. W zabudowaniach gospodarczych zamieszkują nieliczne kuny i tchórze. W pobliże domostw podchodzą wiewiórki w poszukiwaniu orzechów. Tradycyjnie towarzystwo człowieka wybierają uciążliwe szczury i myszy. W ciepłe letnie wieczory pomiędzy zabudowaniami przelatują chronione nietoperze.

Ptaki reprezentowane są głównie przez wróblowate: sroki, wróble, sikory, szpaki, gawrony, kawki bardzo dobrze czujące się w pobliżu siedzib ludzkich. Nie brak tu jednak rzadszych ptaków jak skowronki, gile, słowiki, dzięcioły. W stajniach swoje gniazda zakładają jaskółki. Na podmokłych łąkach przebywają także bociany białe, ale nie zakładają tutaj gniazd. Na polach i obrzeżach lasów żerują bażanty i kuropatwy.

Spośród innych kręgowców duże jest bogactwo płazów – różne gatunki żab, pożyteczne ropuchy, sporadycznie rzekotka drzewna i salamandra plamista. Wśród gadów stwierdzono jedynie obecność jaszczurki zwinki.

Faunę Lewniowej dopełnia ogrom występujących gatunków bezkręgowców: liczne owady reprezentowane przez motyle, chrząszcze, błonkówki; częste są też mięczaki (ślimak winniczek i pomrów) oraz pajęczaki. Wiele z nich to szkodniki upraw.

Środowisko naturalne Lewniowej można zaliczyć jeszcze do obszarów mało skażonych. W pobliżu nie występują zakłady przemysłowe, nie przebiega tędy ruchliwa droga a chemizacja rolnictwa, ze względu na charakter gospodarki rolnej nie powoduje degradacji gleby i nadmiernego skażenia wód powierzchniowych i podziemnych.

Wzrost zanieczyszczenia powietrza pojawia się w chłodnym półroczu, ze względu na dużą emisję pyłów i gazów z pieców opalanych często zasiarczonym węglem kamiennym. Wyższe od normy zawartości metali ciężkich w glebie notuje się w pobliżu ciągów komunikacyjnych (pas drogowy), jak również w glebach silnie zakwaszonych.

Dużym problemem w miejscowości jest brak kanalizacji. Większość gospodarstw posiada bieżącą wodę, natomiast ścieki odprowadzane są bardzo często bezpośrednio do gleby, co może powodować skażenie bakteriologiczne i chemiczne wód podziemnych.

W ostatnich latach natomiast notuje się stopniowe zanikanie dzikich wysypisk śmieci, gdyż władze gminy zorganizowały wywóz odpadów i poczyniono pewne kroki w kierunku odzyskiwania surowców wtórnych.

 

Zakończenie

 

Zamykając w tej pracy pewien obraz miejscowości myślę, że osiągnąłem zasadniczy cel, tj. opis geograficzny regionu w różnych jego aspektach. Największą trudność w pisaniu sprawiły mi dość skąpe źródła na temat Lewniowej, zwłaszcza brak inwentaryzacji przyrody ożywionej.

Nieoceniony jest piękny krajobraz wsi, a także w miarę czyste środowisko, co daje duże szanse dla rozwoju turystyki, agroturystyki i produkcji zdrowej żywności.

Paradoksalnie, zmniejszanie się opłacalności produkcji rolnej może przynieść korzystne zmiany w środowisku, jak chociażby zalesianie pól leżących odłogiem, co zwiększy atrakcyjność wsi i poprawi stosunki wodne (ograniczy erozję).

Dużym walorem miejscowości jest bardzo korzystne położenie – łatwy dostęp do dużych ośrodków miejskich (Kraków, Tarnów) a jednocześnie bliskość najbardziej atrakcyjnych turystycznie miejsc południowej Polski.

Chciałbym wreszcie, aby ta praca była przydatna w mojej praktyce zawodowej i zachęciła dzieci i młodzież do poznawania najbliższego otoczenia w myśl powiedzenia „cudze chwalicie, swego nie znacie”.

 

Literatura

 

  1. Atlas województwa tarnowskiego, pod red. M. Klimaszewskiego, Kraków 1988.
  2. Kondracki J., Geografia regionalna Polski, Warszawa 2000.
  3. Magdoń J., Biesiadki dawniej i dziś, Biesiadki 2001.
  4. Małopolska. Dziedzictwo kulturowe w regonie, pod red. J. Mazur, Kraków 2000.
  5. Mapa topograficzno – administracyjna, województwo tarnowskie, 1994.
  6. Materiały statystyczne USC Urzędu Gminy Gnojnik, 2001.
  7. Przyroda województwa tarnowskiego, pod red. A. Zięby, Tarnów 1995.
  8. Raport o stanie gminy Gnojnik, materiały UG Gnojnik, Kraków 2000.
  9. Sady R., Uszew. Z dziejów wsi, klucza i gminy, Kraków 1999.